Productiviteit vs Stress

3. Zenuwstelsel & Stress

Wil je écht begrijpen hoe het zenuwstelsel en jouw reacties werken? Lees dan hieronder hoe dit alles in elkaar zit. Ervaar je dit juist als teveel informatie? Dan is onderstaande uitleg geen bijdrage aan jou en kun je deze gerust overslaan.

Ieder van ons heeft een ingenieus zenuwstelsel, een alarmsysteem dat ons wil behoeden voor gevaar. Dit alarmsysteem maakt voortdurend een scan van onze omgeving én onze fysieke innerlijke sensaties om te bepalen of we veilig of onveilig zijn. Hiervoor gebruikt het twee belangrijke zenuwbanen: de nervus vagus en de zenuwen in je ruggengraat. Hieronder in “De ladder” kun je zien dat het zenuwstelsel 3 verschillende stadia heeft.

Als we ons veilig en verbonden voelen, zijn we ventraal. Hier ervaren we gewoon alle emoties, maar die overspoelen ons niet en zijn makkelijk te dragen. We voelen ons er niet door bedreigd.

Als we ons onveilig voelen, hebben we twee verschillende systemen waar we in kunnen schieten. Het bijzondere is dat we hier in eerste instantie geen keuze in hebben. Je zenuwstelsel geeft aan dat je onveilig bent en in minder dan een seconde schiet je naar de voor jou ‘meest bekende’ respons. Hier zit geen logische gedachte achter, geen keuze, je wordt gerekruteerd om te overleven. Dit noemen we neuroceptie (de manier waarop het autonome zenuwstelsel informatie verzamelt en verwerkt zonder gebruik te maken van het denkende brein), een biologische reactie op het signaal; “Ik ben onveilig". 

Je komt dan in het Sympatische systeem waar we in een fight, flight, freeze of fawning response komen. Als we deze respons vanuit rust, helderheid en bewustzijn ervaren, zijn we gereguleerd sympathisch. Maar als we dit vanuit stress, chaos en/of paniek ervaren dan zijn we gedereguleerd sympathisch. Als dit jouw thema is, dan zit je waarschijnlijk in die laatste.

We ervaren stress als ons zenuwstelsel “aan” is gesprongen. We voelen ons dus blijkbaar onveilig en weten niet hoe we die ongeorganiseerde energie, gevoelens en gedachten kunnen structuren, herleiden en kloppend kunnen maken. We handelen dan vanuit één van de vier responsen. We worden erg boos, gaan van ons af bijten, of vluchten in te veel gamen, eten, drinken, roken, sporten etc. Of we bevriezen, krijgen een blackout, gaan hakkelen/stotteren. Of we gaan pleasen, komen niet voor onszelf op, durven geen grenzen aan te geven.

Daarna komen we in het Dorsaal systeem. Als we dit ervaren vanuit rust, helderheid en bewustzijn dan zijn we gereguleerd dorsaal, dit is bijvoorbeeld meditatie. Maar als we dit vanuit stress, chaos en/of paniek doen dan zijn we gedereguleerd dorsaal. Hier zijn we volledig uit verbinding, ingestort. Je kan het vergelijken met een schildpad op de bodem van de vijver. Al zijn ledematen teruggetrokken in zijn schild. Hier voelen we “niets” meer, we zijn “numb”/gevoelloos, hebben we nergens zin in, “laat maar, ik doe niet meer mee”, bel me maar als de storm voorbij is.

Regulatie - Deregulatie

Je ziet dus dat er een verschil zit tussen gereguleerd of gedereguleerd. Dit is een belangrijke bewustwording in het zenuwstelsel. Ben je namelijk gereguleerd sympathisch, dan is er niet zoveel aan de hand. Dit is het “schouders eronder en door” idee een vorm van Flow. Zaak is dat we wel weer naar boven bewegen op de ladder, want deze modus houden we niet eeuwig vol. Uiteindelijk komen we tot rust in het ventrale gedeelte van dit ingenieuze systeem. 

Als we gedereguleerd zijn is het belangrijk dat we ervoor gaan zorgen dat we weer gereguleerd worden.

Lang gedereguleerd zijn zorgt voor fysieke, emotionele en mentale klachten. Uiteindelijk stort een ieder van ons in na een lange tijd gedereguleerd te zijn. Dus hoe zorg je ervoor dat je weer gereguleerd raakt?

Je kunt kiezen voor Co Regulatie, met anderen, of Zelfregulatie. Vaak leren we dat we het alleen moeten kunnen, omdat we in het verleden niet altijd konden bouwen op de mensen om ons heen. Of omdat we leerden ons te moeten schamen als het even niet lekker gaat. Ook is er de tendens dat we goed voor onszelf moeten zorgen, wat zou kunnen suggereren dat we het vooral zelf of alleen moeten doen.

Maar we zijn bedraad op verbinding en “samen”. We hebben, zeker in heftige tijden, de ander nodig om weer even te herinneren dat we veilig zijn. Vanuit die verbinding en het samen dragen van de pijn of de angst kun je ook weer veiligheid bij jezelf ervaren. In veel gevallen is Co Regulatie dus ontzettend belangrijk als het gaat om stress en veiligheid. En die vind je bij dierbaren om je heen, bij collega’s, hier op dit platform en in de Momenten met Gewoon de Tijd. 

Uitleg: Patronen

Je kiest niet bewust voor een respons, deze wordt volkomen zonder tussenkomst van logisch nadenken ingezet. kunt een respons zodoende dus ook niet fout noemen. Je zenuwstelsel geeft een signaal van onveiligheid af en je schiet direct in een reactie. Zoals gezegd word je gerekruteerd om te overleven. In dit stadium wordt er niet met je overlegd wat je nu wil gaan doen.

Er is paniek en je moet nu handelen. Je kiest hiervoor een respons die voor jou het bekendst is. Bijvoorbeeld omdat je ouders dat altijd al zo deden, of juist omdat je ouders iets niet deden en je zag dat hun respons niet werkte. Bedenk er maar een reden voor: het is geen hele bewuste keuze geweest. Maar wel een logisch gevolg van allerlei gedachten en ervaringen, als je er beter over nadenkt.

Als je jouw respons helder hebt, kun je er een patroon in herkennen. Dat is weer heel nuttig voor de volgende stap. Want dan kan je bij de eerste bewustwording van de respons kiezen voor een ander verloop van het verhaal.

Bijvoorbeeld: ons zenuwstelsel geeft een signaal van onveiligheid af. Jouw eerste respons in een flight-modus. Op het moment dat je realiseert: “hey, dit mijn flight-modus”, kan je gaan kiezen voor een andere reactie. Alles wat je nu langer in de flight-modus houdt, is namelijk een bewuste keuze.